Trung tâm cổ điển (Classical Center)
Tốt đứng tại ô d4 và e4 (hoặc d5 và e5) – đây là dạng trung tâm lý tưởng vì hai tốt đứng cạnh nhau trên cùng hàng rất mạnh. Khi đối thủ cho phép, nên lập trung tâm với cặp tốt e4/d4.
Nhận xét
Chủ nhân của trung tâm cổ điển nên chuẩn bị sẵn cho việc đẩy một trong hai tốt này lên – thường là để mở đường cho tấn công. Nếu bạn phòng thủ, hãy cố định trung tâm đối phương hoặc dụ họ đẩy một tốt lên để chặn lại tốt còn lại.
Trung tâm tốt vua (King’s Pawn Center)
Cả hai bên đều có tốt tại ô e4 và e5. Cấu trúc này tạo cơ hội cho những đợt tấn công mạnh, nhất là khi nhập thành về phía cánh hậu.
Nhận xét
Ô e5 là cứ điểm quan trọng để mở cuộc tấn công cánh vua. Trong khai cuộc tốt vua, việc kiểm soát ô d4 và d5 là then chốt.
Trung tâm đối xứng bốn tốt – tốt vua phía trước
Cả hai bên có tốt tại e4, d3 và e5, d6. Đây là cấu trúc trung tâm cân bằng, không có nguy cơ đổi tốt ngay, nên hai bên có thời gian lên kế hoạch – thường xoay quanh việc đẩy tốt cánh hậu hoặc tốt tượng vua.
Trung tâm đối xứng bốn tốt – tốt hậu phía trước
Cả hai bên có tốt tại d4, e3 và d5, e6. Tâm điểm sẽ chuyển về cánh hậu với các đòn tấn công từ cột b. Tuy nhiên, do tính đối xứng, các quân thường dễ bị đổi nên không thuận lợi để phát động tấn công lớn.
Trung tâm cố định (Fixed Center – ví dụ IQP vs. IQP)
Mỗi bên có một tốt trung tâm, không thể di chuyển. Người chơi nên chiếm giữ các ô do tốt đối phương kiểm soát. Cần tránh đẩy tốt sai lầm khiến đối phương tận dụng được điểm yếu mới xuất hiện.
Trung tâm cố định – một tốt duy nhất đã đẩy cao (e5)
Bên sở hữu tốt trung tâm đơn đẩy cao (e5) thường có ưu thế trung cuộc. Các cứ điểm như e4 hoặc f5 rất mạnh để tấn công vua nếu đối phương nhập thành cánh vua.
Nhận xét
Tốt tại e5 thường hỗ trợ các ý tưởng như xe trên cột f, hậu ở h5 và tượng tại d3 nhằm tấn công vào h7 – điển hình là hy sinh Bxh7+. Do đó, nếu phòng thủ, bạn nên nhập thành cánh hậu.
Trung tâm tuyệt đối (Absolute Center)
Bên có hai tốt trung tâm đối đầu với bên không có tốt trung tâm. Tuy nhiên, điều này không phải lúc nào cũng là lợi thế – vì hai tốt này có thể trở thành mục tiêu bị tấn công trên các cột bán mở.
Trung tâm tốt hậu (Queen’s Pawn Center)
Cả hai bên có tốt tại d4 và d5. Cấu trúc này thường dẫn đến việc đổi quân sớm trên các cột mở. Nếu muốn tạo thế trận bất cân bằng, nên cố gắng phá đối xứng bằng các nước như b4 (trắng) hoặc e6 (đen).
Trung tâm treo (Hanging Center)
Thường thấy ở Đen trong phòng thủ Pháp (French Defense): tốt tại d5 và e6 không có tốt hỗ trợ. Trắng sẽ cố kiểm soát ô e5 và ngăn đen đẩy e5 để làm suy yếu cấu trúc trung tâm này.
Trung tâm nhỏ (Little Center)
Ví dụ: Trắng có tốt tại e4, đen tại d6. Trắng có lợi thế do tốt ở hàng 4 có khả năng cơ động hơn. Đen phải cảnh giác với việc để trắng dùng tốt hỗ trợ điểm đặt mã mạnh.
Đa số trung tâm tiềm ẩn (Latent Central Majority)
Trắng có e4 và d3, đen có e5. Mục tiêu của trắng là đổi tốt đen tại e5 để tận dụng thế đa số trung tâm.
Hai tốt hàng 4 vs. một tốt hàng 4 được bảo vệ bởi một tốt hàng 3
Bên có hai tốt hàng 4 (d4, e4) cần giữ căng thẳng trung tâm và tránh đổi tốt trừ khi có lý do chính đáng. Bên có tốt e5 (được hỗ trợ bởi d6) sẽ tìm cách đổi tốt để làm mất thế đa số trung tâm của đối phương.
Trung tâm mở (Open Center)
Không có tốt tại các ô trung tâm (d4, d5, e4, e5). Lúc này, ưu tiên là phát triển quân nhanh, chiếm vị trí và tấn công trực diện. Việc đẩy tốt cánh thường rất nguy hiểm.
Nhận xét
Chiếm trung tâm bằng quân, giữ an toàn cho vua và không lãng phí thời gian là then chốt. Chiến thuật nhanh và chính xác quyết định thắng thua.
Trung tâm linh hoạt (Mobile Center)
Ví dụ: trắng có d4 và e4, đen có e6. Trắng có thể đẩy d5 hoặc e5 để mở thế và tạo tốt thông. Nhưng phải tính kỹ – nếu đẩy sai thời điểm, trung tâm sẽ bị phản công.
Trung tâm gặp áp lực (Center Under Tension / Fluid Center)
Cấu trúc trung tâm chưa được xác lập rõ – có thể chuyển thành bất kỳ loại nào tùy theo nước đi tiếp theo. Cả hai bên đều đang chờ cơ hội thay đổi trung tâm theo hướng có lợi cho mình.
Trung tâm năng động (Dynamic Center)
Mỗi bên đều có hai tốt trung tâm, nhưng cấu trúc chưa ổn định. Người chơi cần điều hướng sự phát triển trung tâm theo lợi thế riêng của mình.
Trung tâm kín (Closed Center)
Các tốt trung tâm đối đầu nhau và không thể đổi. Điều này khiến trung tâm bị chặn và hai bên phải chơi ở cánh. Nếu bạn là trắng với d4/e5, tấn công nên hướng về cánh vua.
Nhận xét
Trong trung tâm kín, vua thường an toàn ngay cả khi chưa nhập thành. Hai bên sẽ cố gắng mở cột hoặc phá móng xích tốt đối phương để tạo đột phá chiến lược.